Aínda que as reivindicacións da Plataforma necesariamente se repiten en todas as actuacións públicas, no folleto que entregamos na mesa informativa instalada en Ourense o 27 de setembro tedes un resumo sinxelo das peticións, do que reclamamos para Monterrei.
"O futuro está na orixe"
Bea Comenda, decana da Facultade de Historia de Ourense
luns, 29 de setembro de 2014
xoves, 25 de setembro de 2014
Documental de 1929
A primeira longametraxe documental feita en Galicia, no 1929, con imaxes das catro provincias. Contra o minuto 1.32.00 aparecen as imaxes do Castelo de Monterrei, que amosan a grandiosidade da fortaleza. As imaxes pertencen ao CGAI e pagan ben a pena.
martes, 23 de setembro de 2014
Presentación no SOPA14:2nd International Congress for Heritage Socialisation in Rural Areas
A nosa compañeira Nieves Amado Rolán acompañou o seu relatorio no II Congreso Internacional sobre Educación e Socialización do Patrimonio, sOpA14, desta Presentación. Os asistentes congratuláronse ante a cantidade e diversidade das actuacións levadas a cabo pola Plataforma, mesmo cualificando ao noso colectivo como 'un dos movementos de futuro máis importantes'. E si, esa é a nosa intención, continuar ata que recuperemos o castelo para uso público e cultural.
Se queredes saber o que se fixo e o que se prevé facer no futuro botádelle unha ollada. Paga a pena.
xoves, 18 de setembro de 2014
mércores, 17 de setembro de 2014
No II Congreso Internacional sobre Educación e Socialización do Patrimonio (sOpA14)
Entre o 22 e 27 de setembro celebrase en Celanova o
II Congreso Internacional sobre Educación e Socialización do Patrimonio,
sOpA14. Un foro de encontro para educar no común, facilitando o acceso e a transmisión
do patrimonio no medio rural. Numerosos profesionais e outros axentes
vinculados ao patrimonio participarán no evento na procura de mecanismos
conxuntos de acción.
E alí estaremos nós, representados por Nieves Amado
Rolán, o luns 22 de setembro as 16:25, coa comunicación: 'A loita cidadá en
defensa dun uso público e cultural para o castelo de Monterrei'. Este é o
resumo da intervención recollido no programa do Congreso:
Movemento social que xorde na comarca de Monterrei
(Ourense) para defender un uso público e cultural do Castelo de Monterrei, o
maior símbolo patrimonial e identitario da comarca, ante a intención do goberno
da Xunta de Galicia de construír un parador de turismo na parte máis nobre da
fortaleza, un cambio de uso non permitido na cesión que o Estado fixo á Xunta
de Galicia no ano 2010. Este movemento materialízase no mes de xaneiro de 2014,
na creación da Plataforma Cidadá en Defensa do Castelo de Monterrei, e noutros
colectivos da comarca, que rexeitan este novo uso para o castelo, poñendo de
manifesto a fractura e desconexión total entre o modelo de xestión patrimonial
da Administración e o que reivindica o movemento participativo veciñal.
A comarca
tamén estará representada polos amigos da Asociación Cultural Alto Támega, que desenvolven
o Proxecto Alto Támega xunto co Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüidade e
Territorio (GEAAT) da Universidade de Vigo. Froito dese traballo é a exposición
que presentan en Celanova, baseada no conto didáctico A viaxe do Cabaliño,
inspirado nas lendas do penedos con gravados de ferraduras, interpretados como
as pegadas dos saltos de cabalo. O conto relata a historia do cabalo
documentado no Penedo das Pisadiñas (Laza), que toma vida e comeza unha viaxe
simbólica polos penedos da comarca, para coñecer os lugares máis valiosos, e
denunciar a súa situación. No Festival do Alto Támega, celebrado en
agosto, propúxoselle aos asistentes participar nun obradoiro, facendo a súa
proposta de #saltodecabalo, explicando o motivo no Libro das Pisadiñas e
colocando unha etiqueta sobre o mapa do territorio. Así foi construído o mapa
simbólico colectivo.
martes, 16 de setembro de 2014
Unha muller extraordinaria: Inés de Velasco Tovar
Patio das Damas (Monterrei) |
As
mulleres, a metade da humanidade, son as grandes esquecidas da Historia. A
pesar dos esforzos da historiografía recente para sacalas á luz, esta segue a
ser unha tarefa pendente, xusta e necesaria. A historia de Monterrei, non podía
ser doutra maneira, é tamén unha Historia andro-céntrica, de homes e feita por
homes, agás uns cantos traballos asinados por mulleres nos últimos anos. Cando
nos achegamos aos estudos realizados sobre a vila forte de Monterrei ao longo
dos séculos atopamos reis, condes, monxes, militares..., pero moi poucas
mulleres, e case sempre citadas como esposas das elites de poder masculinas.
Nesta historia dos estamentos privilexiados (sen pobo, sen mulleres) hai unha persoa
que, por méritos propios, constitúe unha excepción: Inés de Velasco Tovar.
Dona
Inés, viúva do IV conde de Monterrei, Jerónimo de Acevedo, trasladouse desde
Salamanca ao castelo, cos seus fillos: Melchor, Gaspar e Baltasar 'para que gozasen o froito común, crianza e ensinanza
deste Colexio do que gozaban os fillos dos seus vasalos'. Refírese ao
Colexio dos xesuítas, fundado na fortaleza en 1556, onde estudaron os seus
fillos varóns, que desempeñaron co tempo cargos importantes ao servizo da
monarquía dos Austria. Tivo tamén unha filla, María Pimentel, casada co II Conde
de Olivares, que destacou pola súa relixiosidade e as obras de caridade que
impulsou.
Desde
o primeiro momento quedou claro o interese da condesa viúva por adoptar un
papel activo para mellorar a situación do Condado. Redactou en 1573 unhas
Ordenanzas minuciosas, oitenta e sete, co obxectivo de limitar os abusos dos
axentes do poder, xuíces e escribáns, fomentar a agricultura e o comercio, e
facer máis tolerables as penosas condicións en que vivían os poboadores do
señorío.
Para
o seu fillo Baltasar as Ordenanzas foron un fracaso, porque 'a terra de Galicia é diferente en moitas
cousas á de Castilla e o querela reducir ás mesmas cousas e costumes é
dificultoso e resulta moi inconveniente'. Porén César Vaamonde Lores, en A
Nosa Terra, en 1922, valóraas de xeito distinto: 'Tal é o principal contido deste precioso código, tan compreto, que
todo se trata n-el: justiça, orden, moralidade, beneficencia, servizos
públicos, higiene, agricultura, repoboación forestal, etc... Dudamos que nas
ordenanzas municipais de moitas cidades modernas se estudien estes asuntos tan
minuciosamente. Justo nos parece, pois, rendir aquí tributo de admirazón á
gloriosa da Dona Inés de Velasco y Tovar'.
Dona
Inés sempre prestou unha atención especial á educación, ademais de concederlle
as rendas da parroquia de Medeiros ao Colexio, conseguiu crear unha escola para
nenos en 1575, pedíndolle aos Superiores da Orde 'persoas que ensinen aos nenos do condado a ler e escribir, por ser o
fundamento máis necesario para as outras artes, e do que hai máis falta nesta
terra'.
Ao
mesmo tempo propúxose converter o Estudo Xeral de Monterrei en universidade. A
autorización para conceder os distintos graos dependía do rei e do Papa. Mandou
a Roma ao licenciado Cisneros, abríndose un proceso longo, de máis de vinte anos,
que rematou fracasando por falta de diñeiro, xa que o Papa e a Compañía non
consideraban suficientes os case 2.000 ducados ofrecidos polo condado de
Monterrei.
A
pesar do fracaso da Universidade o Colexio acadou tal prestixio baixo o impulso
de Dona Inés que a finais do s. XVI tiña arredor de 1.500 alumnos procedentes
de toda Galicia e do norte de Portugal.
No
ano 1608 foi soterrada en Salamanca esta nobre muller que destacou por acadar
un protagonismo excepcional entre as damas da época e polo seu altruísmo,
valéndose da súa posición social para, dentro dos límites do seu tempo, aliviar
as fatigas do pobo, fomentando a educación como ferramenta de progreso.
mércores, 10 de setembro de 2014
Monterrei, o espazo xeográfico
Esta presentación 'O espazo xeográfico de Monterrei' inicia a publicación das actividades destinadas ás aulas. A través do coñecemento do espazo xeográfico no que asenta a fortaleza traballaremos conceptos xeográficos básicos como a percepción do espazo, a interpretación de distintos tipos de mapas, a relación entre o representación cartográfica e a realidade coa análise de fotografías aéreas e satélite, a ocupación humana do territorio, a localización...
Despois dun grupo de actividades baseadas en mapas, planos e fotografías, remátase a presentación con dous exercicios sinxelos de repaso, un test e frases verdadeiro/falso. Tamén se inclúen a maioría das imaxes utilizadas nos exercicios nun formato máis grande para velas con maior detalle.
Xeografía de Verín e Comarca; en Verín y comarca, de Adolfo Rolán Fernández, Everest, 1994
(en castelán no orixinal)
A Comarca de Monterrei ou de Verín, centrada na vila do mesmo nome, está formada polos municipios de Castrelo do Val, Cualedro, Laza, Monterrei, Oímbra, Riós, Verín e Vilardevós, que ao mesmo tempo son membros da Mancomunidade de Municipio da Comarca. Abranguen un total de 82 parroquias, na zona máis meridional de Galicia e limitando con Portugal pola súa parte sur.
Xa Otero Pedrayo sinalaba este val como unha "forma clásica e completa de val", ao oporse unha forma afundida aos relevos montañosos ca rodea, e tamén a súa pertenza á conca do río Duero. Está limitado polas serras de San Mamede, Fial das Corzas ao norte, Serra Seca e Penas Libres ao leste, serra de Larouco polo oeste e pola súa parte sur continúa en Portugal polo val de Amarante.
As maiores elevacións atópanse na parte norte e ao sur soamente sobresaen uns picos illados coma o Farrelo (1.327 metros), Pena Nofre (1.291 metros) e de menor altitude nas inmediacións da vila: Monte Maior (773 metros) e Monte Ladairo (564 metros).
O val, no que se asenta a vila, é unha foxa tectónica atravesada por unha falla, "fractura de Corga", pola que afloran numerosas fontes medicinais, tan coñecidas como Cabreiroá, Sousas ou Fontenova. Ten un desenvolvemento lonxitudinal de 40 km. en territorio español e unha anchura que oscila entre os 50 metros na ponte de Laza e os 8 km. entre Vilaza (Monterrei) e Cabreiroá (Verín).
A orixe tanto do val como das montañas circundantes, débese probablemente ao pregamento alpino, que formou un relevo posteriormente modelado pola erosión, como amosan os depósitos aluviais do fondo do val e o glacis que se estende entre Ábedes e Vilamaior.
O clima pode caracterizarse como "oceánico-continental" polo contraste entre a estación fría e estación cálida, a menor cantidade de precipitacións e o afastamento da influencia do océano. A temperatura media non é excesivamente elevada (10,1º a 11º) e as precipitacións son numerosas no val (1.000 mm) sendo os meses máis húmidos decembro e xaneiro, e o máis seco xullo. Os ventos dominantes son do noroeste e do sur-leste.
Os principais ríos que regan estas terras son: Támega, Mente e Camba. O primeiro é o que atravesa Verín e pasa polo fondo do val e a el nos imos referir: é o máis caudaloso e o de maior conca; nace no Talariño (960 metros), na serra de San Mamede e ten unha lonxitude aproximada de 130 km ata a súa desembocadura no río Douro, en terras portuguesas. Un dos seus afluentes, moi importante desde o punto de vista arqueolóxico (algúns autores identifican a súa pequena cunca co asentamento do Forum Bibalorum romano) é o Búbal (...)
pax. 11-12
martes, 9 de setembro de 2014
El ultimo expolio (os canóns de Monterrei)
Fue el maestro Jesus Taboada, quien, entre
sus papeles, conservaba datos inéditos sobre los ultimos expolios que tuvieron
como escenario el recinto histórico-monumental de Monterrey. Con el encargo de
sacarlos, algun día, a la palestra, recogimos los detalles que ahora, al paso
del tiempo, pasamos a reseñar, cumpliendo la vieja promesa del inolvidable
Comisario de Monumentos de la Comarca.
De los atentados cometidos al arte y la
cultura, queda constancia en publicaciones diversas. Pero, al que hacemos
referencia, apenas hay esbozos que al menos desconocemos y que pasamos a
exponer.
Se trata de la retirada de los cañones, que fuera de sus
troneras, permanecían en la zona de fotificación de la Fortaleza, catalogada
como Plaza Fuerte, en los documentos del Ministerio de la Guerra y en una
visita protocolaria del que en años de postguerra fue Capitan General de
Galicia, un acompañante al séquito le dijo en forma expresiva y coloquial que
aquellas piezas de bronce habian sido instaladas con fijación a la frontera
portuguesa para disparar a los moros.
El Capitán General de la VIII Region, con
sede en La Coruña, Muhamed Ben Mizzian Ben Asen -1897-1975- al escuchar aquella
expresión desafotunada, hizo una mueca de malhumor, con el propósito de
venganza una vez regresase a la capital herculina. Mizzian habia sido alumno de
la Academia de Infanteria de Toledo, pasando al Protectorado de Marruecos,
donde entabló amistad con mandos españoles y muy en especial con el General
Franco. Con el grado de Comandante del Grupo de Regulares de Alhucemas, estuvo
al frente del ejército marroquí en las confrontaciones africanas y en la Guerra
Civil, llegando a situarse con sus soldados en el cinturón sur del asedio a
Madrid, donde resultó herido, ascendiendo, por actuaciones en campaña al
generalato, nombrándole Franco Capitán General de Galicia, donde en La Coruña, como
dato de su vida familiar, contrajo matrimonio, por el rito musulmán su hija.
Retomando la argumentación del episodio de
Monterrey, cuando Mizzian regresó a su despacho coruñés firmó la orden
fulminante de desmantelar y retirar las piezas artilleras del Castillo y
trasladadas a La Coruña, donde pasaron a formar parte de la decoración mirando
al mar en las proximidades del Parque de Sir Jhon Moore y zona aledaña del
antiguo Hospital Militar.
El grupo de soldados enviados por Capitanía
al Castillo, colocaron los cañones, sobre vehículos del ejercito, con la
indicación expresa de hacer un recorrido por las principales calles de Verin, adornando
todo el material expoliado con ramaje de los árboles, negrillos, situados en el
campo de la feria que entonces mensualmente se celebraba en el Castillo y entre
mofas y cánticos los cañones emprendían camino de su nuevo destino y, aunque
tal acción, condenable por la manera en que se llevó a efecto la amenaza de
Mizzian, sería motivo de reivindicación por los municipios de Alvarellos y
Verín, las peticiones no fueron ni escuchadas ni atendidas, por parte del
Ministerio del Ejército, cuando el general había terminada su carrera en el
ejército español para, con el grado de Mariscal ponerse al frente de las tropas
de su país, que recién creado en reino, fue designado embajador del Reino de
Marruecos en España.
Queden para la historia de Monterrey estos
apuntes y así cumplimos una promesa con el profesor Taboada Chivite, y que
aprovechamos para incluír un completo reportaje fotográfico de los archivos de
la Agencia Efe.-
J.N.
Máis información:
luns, 8 de setembro de 2014
Descubren un estilo propio de arte rupestre na comarca de Monterrei
O descubrimento de petroglifos con características diferentes aos
coñecidos, realizado polo Grupo de Estudos en Arqueoloxía, Antigüidade e
Territorio da Universidade de Vigo, dirixido por Félix González e unha gran
noticia.
Os investigadores levan dous anos explorando os xacementos das Cuncas
(Vences, Monterrei), Peneda do Mouro (Sandín, Monterrei) e As Pisadiñas (Laza).
Como conclusión ao seu traballo de campo destacan a gran riqueza patrimonial da
bisbarra e a existencia de gravados cun estilo propio.
Desde aquí dámoslle os parabéns e subliñamos a importancia que este
grupo de traballo dá á divulgación e ao aproveitamento social da riqueza
arqueolóxica que herdamos.
Reproducimos abaixo a noticia no Diario da Universidade de Vigo.
Sae á luz un estilo propio de arte rupestre no Alto Támega
Os investigadores do campus de Ourense recalcan o valor
patrimonial deste enclave
Rosa Tedín | Ourense
Durante o mes de agosto un equipo do Grupo de Estudos en Arqueoloxía,
Antigüidade e Territorio da Universidade de Vigo, baixo a dirección de Félix
González, volveu por segundo ano consecutivo á zona ourensá do Alto Támega, na
fronteira con Portugal, para afondar nos restos da Prehistoria recente que nela
se conservan. Unha vez rematado o traballo de campo, os responsables do
proxecto salientan como as descubertas realizadas confirman o alto valor do
patrimonio arqueolóxico da comarca, tanto pola cantidade de elementos presentes
como pola existencia dun estilo propio e diferencial de arte rupestre.
A intervención arqueolóxica, que tivo financiamento da convocatoria do
campus de Ourense e da Deputación Provincial INOU 2014, contou coa participación
de Beatriz Comendador e de bolseiros e voluntarios da Facultade de Historia
ourensá, continuando agora o traballo de laboratorio e con outras liñas de
actuación do proxecto, como a divulgación. “Despois de dúas campañas a
conclusión que extraemos é que a medida que se profunda no estudo do patrimonio
arqueolóxico da zona do Támega confírmase a gran riqueza do mesmo, ata o de
agora pouco estudado alén dos importantísimos estudos de eruditos locais e do
valioso traballo dos numerosos afeccionados á arqueoloxía que habitan alí”,
comenta Félix González.
Especialmente interesante, sinala o director do proxecto, é o estudo da
arte rupestre desta zona, ata o de agora mal caracterizada, xa que parece
responder a un estilo propio que estaría na fronteira entre a Arte Atlántica,
propia das zonas costeiras de Galicia, e a Arte Esquemática, propia do interior
peninsular. En todo caso, recalca, “independentemente da natureza da arte
rupestre, queda fóra de toda dúbida a alta densidade destas manifestacións,
polo que de agora en diante esta zona debe ser tida en conta á hora de elaborar
as grandes sínteses de arte rupestre do Noroeste peninsular”.
Traballos nos petróglifos das Cuncas, de Penedo do Mouro e de Penedo do
Mouro 2
No traballo de campo realizado en agosto os arqueólogos acometeron dúas
accións principais. Por unha banda, remataron os traballos iniciados o ano
pasado no petróglifo das Cuncas, en Vences, Monterrei, delimitando
correctamente o conxunto do afloramento e descartando a existencia de máis
motivos que os rexistrados na anterior campaña. “Tamén se descubriu algún novo
gravado a base de coviñas e círculos nas inmediacións deste petróglifo das
Cuncas, o que revela o gran potencial arqueolóxico que alberga esta zona”,
engade o director do proxecto.
A segunda das actuación consistiu na limpeza e rexistro, mediante calco
sobre plástico e fotogrametría, dos petróglifos de Penedo do Mouro e Penedo do
Mouro 2, ambos en Sandín, tamén en Monterrei. “Os dous petróglifos, pero sobre
todo o do Penedo do Mouro 2, acollen uns motivos moi característicos dos que
ata o momento non coñecemos paralelos na arte rupestre do Noroeste Peninsular,
o que sen dúbida confirma a necesidade de profundar nun estilo de arte rupestre
diferente ao da costa atlántica e ata o de agora pouco coñecido e pouco
estudado”, sinala González. Nas inmediacións destes dous petróglifos
catalogáronse tamén unha nova mámoa e un novo petróglifo, previamente
descubertos por Bruno Rúa.
Reivindicando a divulgación do patrimonio
“Estes novos achados incrementan aínda máis o catálogo de xacementos
arqueolóxicos da zona. Desde o noso punto de vista sería necesario realizar
unha aposta decidida pola posta en valor deste conxunto patrimonial a través da
sinalización do seu acceso e a colocación de paneis informativos, co obxectivo
de ofrecer un mínimo de información sobre o sitio a todo cidadán que se achegue
a visitar o conxunto”, comentan os responsables do proxecto. Precisamente para
divulgar e valorizar este patrimonio, durante o desenvolvemento do traballo de
campos durante o mes de agosto os seus promotores levaron a cabo diferentes
actividades dirixidas a que o público interesado coñecese o traballo que alí se
realiza.
Deste xeito, organizouse unha visita nocturna ao petróglifos das Pisadiñas,
un dos dous conxuntos estudados o ano pasado, a cargo de Beatriz Comendador; no
Festival do Alto Támega os arqueólogos realizaron un obradoiro participativo
sobre arte rupestre destinado a nenos e adultos e tamén se celebrouse unha
conferencia sobre Monterrei entre os séculos IX e XIV, impartida polo profesor
Francisco Javier Pérez no marco das accións de rexeitamento á conversión do
castelo de Monterrei en hotel. “Unha vez máis, a experiencia foi altamente
satisfactoria, demostrándose o grande interese da xente pola salvagarda e por
poñer en valor o seu patrimonio”, salienta Beatriz Comendador.
Subscribirse a:
Publicacións (Atom)